Jak leczyć kaszel?

• Kaszel suchy może pojawić się nagle albo może rozwijać się powoli. Bywa bardzo uciążliwy. Nazywa się go suchym, gdyż w jego trakcie w drogach oskrzelowych nie pojawia się dodatkowa ilość wydzieliny, którą można by odkrztusić. Jest suchy, bo kaszlnięcie nie powoduje właśnie tego odkrztuszenia wydzieliny.
• Kaszel mokry pojawia się albo jako ewolucja kaszlu suchego, albo jako kaszel pierwotny. Największe nasilenie występuje rano. W ciągu nocy, z reguły nie jest zbyt intensywny, w związku z czym nie dochodzi do ewakuacji plwociny. Po przebudzeniu organizm reaguje na to nasileniem odksztuszania.
• Do grupy leków przeciwkaszlowych opioidowych zaliczamy większa ilość substancji. Z dostępnych bez recepty do dyspozycji mamy kodeinę i dekstrometorfan.  Działają one na receptory opioidowe w ośrodkowym układzie nerwowym. Skutecznie hamują odruch kaszlu, jednak mają poważną wadę. Mogą zmniejszać koncentrację, spowalniać reakcje i generalnie ograniczać możliwość kierowania pojazdami. Dodatkowo wykazują niewielkie ryzyko wytworzenia uzależnienia i tolerancji.
• Syropy na kaszel mokry skupiają się wyłącznie na tym by plwocina była jak najmniej gęsta i lepka, ale są takie, które zwiększają również jej produkcję i wywołują odruch kaszlu. Część z nich zmniejsza napięcie powierzchniowe wydzieliny, co ułatwia jej ewakuację. Dodatkowo drażnią zakończenia nerwowe, stymulując odruch kaszlu i rozszerzenie światła oskrzeli – ułatwienie oddychania.

Zaczynając od ostatniego pytania – no oby nie! Groziłoby to zadławieniem i w najgorszym razie nawet śmiercią. Nie. Leki nie są inteligentne i jeśli są przyjmowane doustnie to nie trafiają bezpośrednio w miejsce, gdzie mają zadziałać. Wchłonięte w przewodzie pokarmowym, rozprowadzane są (w przybliżeniu) równomiernie po całym organizmie. Jest to ważne! Bo nie tylko działają pozytywnie na leczony objaw ale też mają działania niepożądane.

shopping_cart Do koszyka

Cena 33,20 zł

5,53 zł sasz.

Flegamax Forte granulat do rozpuszczania 6 saszetek

shopping_cart Do koszyka

Lek

Cena 25,58 zł

0,26 zł ml

Hedussin syrop 33 mg/4 ml, 100 ml

shopping_cart Do koszyka

Lek

Cena 26,42 zł

2,64 zł szt.

ACC Optima Active 600 mg, 10 saszetek

Kiedy kaszel suchy a kiedy mokry?

Ale wróćmy do samego kaszlu. Jeśli pójdzie się do apteki i poprosi o coś na kaszel, zapewne padnie szybka kontra od farmaceuty – „na kaszel mokry, czy suchy?”. I trzeba przyznać, że pytanie choć bardzo celne, to niekiedy bywa trudne.

Kaszel suchy - kaszel, który dusi

Zacznijmy od kaszlu suchego. Może pojawić się nagle albo może rozwijać się powoli. 

Bywa bardzo uciążliwy. Nazywa się go suchym, gdyż w jego trakcie w drogach oskrzelowych nie pojawia się dodatkowa ilość wydzieliny, którą można by odkrztusić. 

Jest suchy, bo kaszlnięcie nie powoduje właśnie tego odkrztuszenia wydzieliny. 

Bardzo szybko powoduje podrażnienie gardła, które często przeradza się w ból i może być powodem pojawienia się dodatkowych dolegliwości związanych właśnie z nieżytem gardła. Bardzo często pojawia się on na początku infekcji wirusowej by później zamienić się w postać mokrą. 

W infekcjach bakteryjnych raczej kaszel suchy nie występuje; oczywiście z wyjątkami (którym jest m.in. krztusiec). 

Kaszel, który męczy wieczorem i w nocy

Charakterystyczne jest nasilanie się takiego kaszlu nieproduktywnego wieczorem i w nocy, co niekiedy utrudnia zasypianie. Ten typ kaszlu, poza infekcją wirusową, mogą powodować również inne czynniki. Leki stosowane w leczeniu nadciśnienia (inhibitory konwertazy angiotensyny) u 15% chorych powodują właśnie takie działanie niepożądane. Poza tym pojawia się on w astmie, alergii, oraz niekiedy przy chorobach serca.

Dlaczego kaszel nie przechodzi?

Zdarza się również, że kaszel suchy jest pozostałością po przebytej infekcji, mimo że jest już ona wyleczona. Mimo, że przyczyna chorobowa minęła, nabłonek dróg oddechowych jest mocno uszkodzony, a jego odbudowa powoduje podrażnianie receptorów i generuje odruch kaszlu.

Kiedy pojawia się kaszel mokry?

Kaszel mokry nieodzownie związany jest z odksztuszaniem wydzieliny. W brzmieniu jest dużo niższy, czuć że „coś zalega” w drogach oskrzelowych. Pojawia się albo jako ewolucja kaszlu suchego, albo jako kaszel pierwotny. Największe nasilenie występuje rano. W ciągu nocy, z reguły nie jest zbyt intensywny, w związku z czym nie dochodzi do ewakuacji plwociny. Po przebudzeniu organizm reaguje na to nasileniem odksztuszania.

Który kaszel gorszy - suchy czy mokry?

Oba typy kaszlu, jeśli są przewlekłe mogą być spowodowane również przez chorobę refluksową. Cofanie się kwaśnej treści żołądkowej i zarzucanie jej powyżej nagłośni (chrząstka zapobiegająca wpadaniu pokarmu do dróg oddechowych) powoduje podrażnianie ścian oskrzeli i kaszel.

Jak leczyć kaszel?

W tym tekście skupię się na kaszlu w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych. Inne przyczyny (np. astma, POChP czy choroby serca) wymagają interwencji lekarskiej.

Jak zwalczać kaszel suchy?

Preparaty na ten typ kaszlu można podzielić na 2 grupy: 

1. nawilżające 
   • Nawilżające produkty mogą występować w postaci tabletek do ssania, sprayów i syropów. Ich zadanie, jak sama nazwa wskazuje, polega na nawilżeniu ścian gardła. Przesuszenie, często wynikające z niedrożności nosa (z powodu kataru), prowadzi do podrażnienia i w rezultacie wywołuje odruch kaszlu. Część z tych preparatów, dodatkowo tworzy nieco trwalszą barierę na błonach śluzowych. 
   • Działa tam między innymi porost islandzki, lukrecja, prawoślaz czy babka lancetowata. Nadają się do stosowania w mniej nasilonym kaszlu lub jako uzupełnienie leczenia przeciwkaszlowego.
2. przeciwkaszlowe
   • Leki przeciwkaszlowe z kolei działają na sam odruch kaszlu.
   • Możemy tu wyróżnić kolejne 2 grupy: leki opioidowe i nieopioidowe. Również występują w różnych postaciach.
   • Mamy do wyboru między innymi syropy, tabletki, czy saszetki.
   • Do grupy leków nieopioidowych zaliczamy butamirat. Nie do końca wiadomo jaki jest dokładny mechanizm działania tego leku, ale przyjmuje się, że hamuje on ośrodek kaszlu w rdzeniu przedłużonym. Dodatkowym jego atutem jest delikatne rozszerzenie oskrzeli, co ułatwia oddychanie. Nie uzależnia i nie powoduje powstania tolerancji.

Do grupy leków przeciwkaszlowych opioidowych zaliczamy większa ilość substancji. Z dostępnych bez recepty do dyspozycji mamy kodeinę i dekstrometorfan.  Działają one na receptory opioidowe w ośrodkowym układzie nerwowym. Skutecznie hamują odruch kaszlu, jednak mają poważną wadę. Mogą zmniejszać koncentrację, spowalniać reakcje i generalnie ograniczać możliwość kierowania pojazdami. Dodatkowo wykazują niewielkie ryzyko wytworzenia uzależnienia i tolerancji.

Jak zwalczać kaszel mokry?

Bardziej zróżnicowaną grupą są preparaty stosowane w kaszlu mokrym. 

Łączy je jednak cel ich stosowania. Mają ułatwić odkrztuszenie wydzieliny. 

1. Część z nich skupia się wyłącznie na tym by plwocina była jak najmniej gęsta i lepka, ale są takie, które zwiększają również jej produkcję i wywołują odruch kaszlu. Podzieliłbym je na ziołowe i nie ziołowe i jest to jedna z tych grup leków, gdzie produkty ziołowe niekoniecznie muszą uchodzić za „te słabsze”. 
   • Stosowany już tradycyjnie od wielu lat syrop tymiankowy to bardzo skuteczny preparat. Poza samym ekstraktem z tymianu, dodatkowo wzbogaca się go o tymol. Syrop ten rozrzedza wydzielinę i zwiększa jej produkcję. W badaniach in vitro wykazuje dodatkowo działanie przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne. 
2. Nieco inaczej działają syropy z ekstraktem z bluszczu czy pierwiosnka. Zawierają one związki zwane saponinami, które mają właściwości naturalnych detergentów. 
   • Po dostaniu się do dróg oddechowych zmniejszają napięcie powierzchniowe wydzieliny, co ułatwia jej ewakuację. Dodatkowo drażnią zakończenia nerwowe, stymulując odruch kaszlu i rozszerzenie światła oskrzeli – ułatwienie oddychania. 
   • Syntetyczne preparaty zawierają głównie jeden z 4 związków bromheksynę, ambroksol, acetylocysteinę i sulfogwajakol. Ich działanie jest podobne – są mukolitykami. Rozrzedzają wydzielinę. 

Kaszel, który nie chce się oderwać vs. kaszel z flegmą

Przede wszystkim trzeba wiedzieć z jakim typem kaszlu mamy do czynienia. 

Mniejszy problem jest w przypadku osób dorosłych. Te łatwiej mogą poczuć czy coś im tam „zalega”, czy „odksztuszają”. Jednak i u nich może (lub w pewnym etapie nawet musi) wystąpić forma pośrednia, gdzie nawet lekarzowi ciężko będzie określić rodzaj kaszlu. 

W takim przypadku można albo czekać, aż coś się zmieni, a w międzyczasie łagodzić skutki stosując syropy nawilżająco-powlekające, albo zdecydować się na leczenie w pewnym sensie „na chybił – trafił”. 

To też może być jedyny racjonalny moment na zastosowanie syropów „na oba rodzaje kaszlu”. Patrząc na ich skład można dojść do jednego wniosku – bardziej są na kaszel mokry niż suchy, ale przy okazji nawilżają błony śluzowe. 

Przy kaszlu przejściowym mogą przyśpieszyć rozwój w pełni wykrztuśnej formy (co będzie pozytywne). Gorzej, jest kiedy chodzi o dzieci. Te często nie rozumieją co znaczy „wydzielina”, „odkrztuszenie”, „odrywanie”, dlatego lepiej z kaszlem pójść do lekarza.

Kaszel sojusznik czy kaszel wróg?

Jeśli już wiemy jaki rodzaj kaszlu nas męczy, warto zwrócić uwagę na samo zjawisko. 

Nie zawsze należy je „wyciszać”. Kaszel jest reakcją organizmu. Metodą na usunięcie źródła infekcji lub zanieczyszczeń. Kaszleć możemy w zakurzonym pomieszczeniu, lub w wyniku kontaktu z alergenem. 

W ten sposób nawet suchy kaszel jest czymś przydatnym. Jeśli jednak jest męczący i nieproduktywny, a jedyne co powoduje to ból gardła – wtedy lepiej zastosować leki przeciwkaszlowe. Można, między kolejnymi dawkami takiego leku wprowadzić jakiś preparat nawilżająco-powlekający. Znacząco zwiększy to nasz komfort i zmniejszy ryzyko dodatkowego nadkażenia, szczególnie w przypadku jednoczesnego nieżytu błon śluzowych nosa (kataru).  

Jak stosować leki na kaszel?

Leki przeciwkaszlowe warto również stosować wieczorem, przed snem przy kaszlu produktywnym (mokrym). Najlepiej zdrowieje się podczas snu, a ciągłe kasłanie, tego nie ułatwia. Jednak jeśli w naszych płucach zalega wydzielina, blokowanie odruchu jej odkrztuszenia będzie błędem, który może nas słono kosztować. 

Taki śluz to doskonała pożywka dla bakterii i6 jego zbyt długie przebywanie w drogach oskrzelowych to ryzyko rozwoju zapalenia oskrzeli i płuc. Przy kaszlu mokrym szczególnie ważne jest picie dużej ilości płynów (najlepiej ciepłych). Trudno będzie rozrzedzić plwociny, kiedy cały organizm będzie odwodniony.

Syropy wykrztuśne

Częstym problemem jest brak możliwości przyjmowania regularnie leku wykrztuśnego. Noszenie ze sobą butelki z lekiem rzeczywiście może być kłopotliwe (najlepiej jest zostać w domu!). Ale i na to znajdzie się sposób. Rozwiązaniem są kapsułki o przedłużonym uwalnianiu. Taki lek przyjmuje się raz, rano i przez 12 godzin uwalnia się on w naszych jelitach. Nie musimy się wtedy martwić o przyjmowanie kolejnych dawek. Ważne jest przestrzeganie długości takiej terapii. Kaszel mokry, będzie tak długo występował, jak długo będziemy przyjmować lek wykrztuśny. W końcu ich działanie polega na prokurowaniu odruchu kaszlu! Dlatego należy po kilku dniach sprawdzić, czy kaszel już przypadkiem nie minął.

"Kaszel, który nie przechodzi i trwa nawet miesiąc

Może się zdarzyć, że po wyleczeniu infekcji wróci kaszel suchy. Niestety, może się tak zdarzyć kiedy uszkodzony zostanie nabłonek wyściełający drogi oddechowe. Taki kaszel może się utrzymywać nawet kilka tygodni. Jednocześnie tak długie stosowanie leków opioidowych może nie być dobrym pomysłem. 

Najlepiej oczywiście skonsultować się ze swoim farmaceutą. Jeśli jednak coś trzeba zastosować bez tego, to lepszym pomysłem (niż opioidy - kodeina i dekstrometorfan) będzie butamirat lub środki nawilżająco-powlekające.

I pamiętaj! Farmaceuta, zawsze chętnie doradzi!