Serce to jeden z narządów w klatce piersiowej, obok płuc i aorty, która dostarcza krew do całego ciała. Niestety,...
Bieganie jest modne. Cross-fit również. Niestety moda ta musi, prędzej czy później, doprowadzić do kontuzji. To w...
Serce to jeden z narządów w klatce piersiowej, obok płuc i aorty, która dostarcza krew do całego ciała. Niestety,...
Nasza skóra może reagować na promieniowanie UV na dwa sposoby - albo pojawia się uczulenie na słońce albo fotodermatoza. W tym pierwszym przypadku, za powstanie negatywnego efektu odpowiada układ odpornościowy. Reakcje fototoksyczne przebiegają bez udziału układu immunologicznego. Powstają na skutek uwolnienia wolnych rodników przez substancje fototoksyczne, absorbujące promieniowanie świetlne.
CERA+ Solutions Emulsja do ciała SPF 50 dla skóry wrażliwej 150 ml
Z tego artykułu dowiesz się:
Dochodzi do uszkodzenia struktur komórkowych i powstania reakcji zapalnej w skórze (rumień, obrzęk, pęcherze). Zmiany te mogą pojawić się bezpośrednio po ekspozycji lub w niedługim czasie po niej (do kilku godzin). i przez nas często nazywane są po prostu wysypką od słońca. Ograniczone są do miejsc odsłoniętych, narażonych na działanie światła słonecznego. Odczyny fototoksyczne są bardziej powszechne i przewidywalne. Mogą wystąpić u wszystkich osób poddanych równoczesnemu działaniu promieniowania UV i czynnika fototoksycznego (Tabela 1).
Tabela 1. Porównanie reakcji fotoalergicznej i fototoksycznej
| UCZULENIE NA SŁOŃCE | FOTOTOKSYCZNOŚĆ |
| Występuje u osób predysponowanych | Może wystąpić u każdego |
| Reakcja przebiegająca z udziałem układu immunologicznego | Reakcja przebiegająca bez udziału układu immunologicznego – wynik uwalniania wolnych rodników przez substancje chemiczne |
| Objawy najczęściej po 24-48 godzinach | Objawy najczęściej bezpośrednio po lub kilka godzin od ekspozycji na światło |
| Odczyny występują na eksponowanym obszarze jak i również miejscach zakrytych, nieeksponowanych na promieniowanie UV | Odczyny obecne głównie na eksponowanym obszarze skóry. |
| Zmiany przypominają wyprysk kontaktowy (grudki, krostki) z obecnym świądem | Zmiany przypominają oparzenie słoneczne – rumień, obrzęk, pęcherze. Może być odczuwalne pieczenie |
Zaburzenia barwnikowe mogą objawiać się pod postacią plam o ciemniejszym zabarwieniu w porównaniu ze skórą otaczającą lub o zabarwieniu jaśniejszym – są to wtedy odbarwienia. Nie są to zwykle zmiany groźne dla zdrowia, stanowią jednak defekt kosmetyczny. Przebarwienia na twarzy i ciele skórne mogą powstawać pod wpływem hormonów, ekspozycji na promieniowanie słoneczne, jak również w następstwie ogólnego lub miejscowego stosowania niektórych leków (np.: tetracykliny, leki przeciwnowotworowe) (Tabela 2).
Melanina, czyli brunatny barwnik znajdujący się w komórkach naskórka, chroni materiał genetyczny komórek przed wpływem czynników zewnętrznych, przede wszystkim przed promieniowaniem UV. Zaburzenia w syntezie i transporcie melaniny mogą powodować powstawanie przebarwień na twarzy.
| ! | Istniejące już zmiany mogą ciemnieć pod wpływem promieniowania, dlatego ważne jest, aby chronić skórę przed nadmiernym nasłonecznieniem. Warto też pamiętać, że przebarwienia można próbować usunąć (np. z pomocą przychodzą wtedy kremy na przebarwienia lub odpowiednie zabiegi mające na celu usunięcie zmian sięgających głębszych warstw skóry), ale ich likwidacja może okazać się procesem długotrwałym. |
Tabela 2. Przebarwienia na twarzy i ciele – przykłady czynników wywołujących i lokalizacji zmian
| HORMONY (zaburzenia hormonalne w ciąży, doustne środki antykoncepcyjne) | Zmiany pojawiające się zwykle na twarzy i szyi (ciemnobrunatne plamy o nieregularnych brzegach), mogą cofnąć się po zakończeniu ciąży lub zaprzestaniu stosowania środków hormonalnych |
| LEKI PRZECIWMALARYCZNE | Przebarwienia zwykle pojawiają się w obszarze kończyn dolnych, czasem też na skórze w okolicy policzków, czoła i nosa |
| METOTREKSAT, AMIODARON, 5-FLUOROURACYL | Przebarwienia zlokalizowane mogą być na twarzy, szyi, klatce piersiowej, górnej części pleców, dystalnych częściach rąk |
Zarówno w przypadku fotodermatoz jak i fotoalergicznych czynnikiem umożliwiającym zastosowanie odpowiedniego leczenia jest wykrycie substancji fototoksycznej lub fotoalergicznej i unikanie kontaktu z nią. Czynniki fotouwrażliwiające są bardzo zróżnicowaną grupą substancji. Mogą być one stosowane zarówno na skórę, jak i wewnętrznie.
Leki mogące zwiększać wrażliwość skóry na promieniowanie słoneczne:
Po których ziołach nie wolno się opalać? Niektóre rośliny, zarówno dziko rosnące, jak i uprawne, zawierają substancje światłouczulające, które mogą wywoływać opisane wcześniej zmiany skórne. Szczególnie w okresie wiosenno-letnim, w warunkach zwiększonego nasłonecznienia, kontakt z takimi roślinami może skutkować wystąpieniem niepożądanych reakcji. Obecne w szerokiej grupie roślin, np.: z rodziny Compositae (m.in.: arnika, rumianek, nagietek, krwawnik) seskwiterpeny laktonowe, mogą wywoływać reakcje fotoalergiczne. Natomiast naturalnie występujący w wielu roślinach, np.: z rodziny Rutaceae (m.in.: pomarańcza bergamota, ruta zwyczajna) lub Apiaceae (m.in.: barszcz Sosnowskiego, pasternak zwyczajny, seler, aminek większy, arcydzięgiel) psoralen (furanokumaryna), może wywoływać reakcje fototoksyczne.
Często stosowane przetwory z dziurawca (np.: w stanach zapalnych i skurczowych dróg żółciowych, w stanach niepokoju czy zaburzeniach równowagi nerwowej) mogą również powodować powstawanie fotodermatoz. Również stosowanie produktów kosmetycznych zawierających w swoim składzie wyciągi roślinne lub olejki eteryczne może prowadzić do wystąpienia nadwrażliwości na promieniowanie UV. Ze skórki owoców cytrusowych (pomarańczy bergamoty) pozyskuje się olejek bergamotowy, który stosuje się m.in.: przy produkcji perfum. Olejek ten jednak cechuje się silnymi właściwościami fototoksycznymi.
Lista substancji mogących powodować uczulenie na słońce i fotodermatozy jest długa. Nie są to jedynie leki (zarówno te dostępne na receptę jak i bez), ale także zioła czy olejki eteryczne. Wiele z tych substancji może wywoływać zarówno reakcje fototoksyczne jak i fotoalergiczne. Dlatego należy pamiętać o ochronie skóry przed promieniowaniem UV. Przy ekspozycji na światło słoneczne należy stosować ochronę zewnętrzną skóry. Zapewniają ją produkty kosmetyczne zawierające w swoim składzie odpowiednie filtry, zmniejszające ryzyko uszkodzenia skóry i powikłań związanych z fotodermatozami.
Warto jednak przede wszystkim pamiętać o ograniczeniu lub nawet rezygnacji z ekspozycji na promieniowanie UV celem uniknięcia, np.: polekowych działań niepożądanych. Nierozpoznanie ich, jako indukowanych lekami może doprowadzić do próby leczenia ich kolejnymi lekami i nawet pogorszeniem się stanu zdrowia. Warto zachować zdroworozsądkowe podejście do kąpieli słonecznych, pamiętać o zdrowych kosmetykach do opalania., unikać słońca w godzinach największego nasłonecznienia i, w razie przyjmowania jakichś leków, zasięgnąć informacji o tym, czy rozsądnym będzie w ogóle się opalać. Działanie fotoochronne na komórki wykazuje również beta karoten, więc warto uwzględnić go w diecie lub suplementacji. Nie zapominajmy również o kosmetykach po opalaniu,bo one uzupełniają uszkodzony płaszcz lipidowy skóry.