Czym są zaburzenia integracji sensorycznej (SI)?

Ludzki mózg - supermaszyna o potężnej mocy obliczeniowej

Często ludzki mózg próbuje się porównywać do komputerów. Naukowcy nawet podjęli już próbę symulacji procesu, który odpowiada 1% aktywności tego organu. Wykorzystali do tego superkomputer o nazwie K. Posiada on, nie jeden procesor jak nasze domowe komputery, a 82 tysiące złączonych tego typu podzespołów.

W efekcie mocy obliczeniowej superkomputera K wystarczyło na tyle, żeby 1 sekundę 1% aktywności mózgu zasymulować w… 40 minut! Dzięki temu naukowcy oszacowali, że potrzebują maszyny około 100 000 razy mocniejszej, by symulować pracę całego mózgu.

Cena 20,84 zł

Witamilki Witamina D3 Colfarm, 10 ml

shopping_cart Do koszyka

Cena 26,96 zł

1,92 zł tabl.

Acidolac Junior o smaku truskawkowym, 20 tabletek

shopping_cart Do koszyka

Produkt z Polski

Cena 16,00 zł

0,76 zł tabl. mus.

Plusssz 100% multiwitamina + minerały, 20 tabletek musujących

Zaburzenia SI - przyczyny

Zaburzenia integracji sensorycznej są wynikiem złej organizacji przesyłania bodźców od receptorów do mózgu. W wyniku tego „niepoukładania” dochodzi do nadinterpretacji lub swoistego niedoszacowania sygnału. Okazuje się, że mózg rozpoznaje, segreguje, interpretuje oraz łączy ze sobą doświadczenia i informacje otrzymane ze wszystkich zmysłów.

Zaburzenia integracji sensorycznej - objawy

Kiedy informacje sensoryczne są mylące, przytłaczające czy zniekształcone, pojawiają się trudności w koncentrowaniu uwagi, zachowaniu, nauce, planowaniu i efektywnym wykonywaniu codziennych czynności i zadań edukacyjnych, porozumiewaniu się i interakcji społecznych.

Te trudności i zaburzenia mogą dotyczyć zarówno dzieci, którzy na pierwszy rzut oka radzą sobie z rzeczywistością całkiem dobrze, jak i tych z poważnymi problemami neurologicznymi, niepełnosprawnością intelektualną, porażeniem mózgowym, autyzmem, uszkodzeniem zmysłów, oraz dzieci przedwcześnie urodzonych, z domów dziecka, pozbawionych odpowiedniej stymulacji sensorycznej czy tych z nadprzeciętnymi uzdolnieniami.

Rodzaje zaburzeń integracji senorycznej

Zaburzenia te mogą przybierać dwie postacie:

• nadintepretacji – mózg rozpoznaje bodziec jakby był dużo silniejszy niż jest w rzeczywistości - jest to nadwrażliwość;
• niedoszacowania – mózg jakby „ignoruje” bodziec odczytując go jako dużo słabszy – podwrażliwość.

Nadwrażliwość w układzie przedsionkowym

Dziecko, które ma zaburzenia z tego zakresu, przejawia trudności, z utrzymaniem równowagi podczas wkładania poszczególnych części odzieży. Może tracić orientację, gdy wkłada buty. Ma skłonność do pośpiesznego wykonywania czynności, przez co łatwo się męczy. U dzieci z tą cechą może występować choroba lokomocyjna, zwłaszcza podczas szybkiej jazdy samochodem.

Układ przedsionkowy jest elementem ucha wewnętrznego, jednak nie odpowiada za słyszenie. Jest on naszym biologicznym żyroskopem i akcelerometrem - przekazuje on do mózgu informacje o naszym położeniu, kierunku, w którym działa grawitacja i ruchu naszego ciała.

Nieprawidłowo przesyłane informacje grawitacyjne objawiają się nienaturalnym lękiem przed upadkiem czy nagłym ruchem, na przykład, jeżeli ktoś kogoś popchnie.

Dzieci z tym rodzajem zaburzenia:

• Niechętnie zmieniają pozycję lub ruszają głową, np. podczas czesania czy mycia włosów.
• schodzą powoli ze schodów i najchętniej trzymają się poręczy.
• Nie lubią odrywać stóp od podłoża, a więc nie będą się wspinać na drabinki, drzewa, chodzić po murkach, krawężnikach, wspinać się na linach na placu zabaw, mogą mieć lęk wysokości.
• Nie biorą one udziału w zabawach na ruchomych mostach, skokach na batucie czy trampolinie, niechętnie biorą udział w ruchu okrężnym, np. podczas kręcenia się na karuzeli czy wokół własnej osi.
• Boją się, kiedy czują, że podstawa, na której stoją, porusza się, lub jest zbyt wąska. Mają trudności w staniu na jednej nodze i w utrzymaniu równowagi podczas zabaw ruchowych, w podskakiwaniu i graniu w piłkę, nie potrafią też ocenić dobrze odległości i przestrzeni.
• ogólnie są niezgrabne ruchowo, ciągle się o coś potykają, nie lubią grać w piłkę, jeździć na rowerze.
• Mają tendencję do garbienia się i nieprawidłowej postawy.
• Słabo się uczą przez naśladowanie, nie potrafią powtórzyć pewnych sekwencji ruchowych.
• często przeżywają frustrację, co może wpływać na rozwój osobowości i kontakty społeczne.
• cierpią często na zaburzenie planowania ruchu.

Podwrażliwość w układzie przedsionkowym

Objawia się niespożytą chęcią huśtania, kręcenia się na karuzeli, wychodzenia wysoko w parku zabaw, nieodczuwaniem leku wysokości, ciągłym poszukiwaniem stymulacji i pobudzenia. Dzieci z nieprawidłową pracą układu przedsionkowego mają duże trudności z nauką matematyki, czytaniem, pisaniem oraz z koncentracją.

Nadwrażliwość na dotyk - objawy

Nieprawidłowości w integracji sensorycznej w układzie dotykowym przejawiają się w postaci obronności dotykowej:

• Dziecko jest nadwrażliwe na dotyk, na określoną fakturę materiałów, nie lubi ubrań przylegających do ciała, obcisłych spodni, drażnią je metki.
• nie zgadza się na zmianę odzieży, toleruje niewielki zestaw ubrań, nie lubi nosić bielizny, przez co ubieranie często staje się stresujące.
• Unika zabaw, w których należy trzymać się za ręce, stać blisko drugiej osoby, protestuje, gdy jest przytulane.
• Dzieci te nie lubią mycia głowy, czesania czy skracania włosów, paznokci.
• Unikają wszelkich manipulacji w obrębie jamy ustnej, wykazując skłonności do odruchu wymiotnego.
• z trudem tolerują kontakt swoich dłoni z klejem czy farbami.
• nie toleruje też pokarmów o pewnej konsystencji.

Nadwrażliwość może być zlokalizowana w różnych miejscach ciała, na przykład na tułowiu, ramionach, a najczęściej na częściach dystalnych: dłoniach, głowie i stopach. Wtedy przy nadarzającej się okazji ściąga czapkę, buty i skarpetki i chodzi na bosaka. Niektóre preferują zaś bycie ubranymi od stóp do głów.

Nadwrażliwość powoduje, że dziecko myśli o dyskomforcie, którego doświadcza, nie może się więc skupić, ciągle coś mu przeszkadza, czasami wierci się i drapie. Obronność dotykowa może mieć różny stopień nasilenia — od niewielkiego dyskomfortu do nasilonego lęku i występować w każdym wieku.

Może wstrzymywać dziecko przed poznawaniem nowych rzeczy, wykonywaniem różnych czynności, zabawą w piasku, malowaniem palcami, pracą w ogrodzie.

Podwrażliwość na dotyk - objawy

Zmniejszona reaktywność w tym układzie przynosi większe zapotrzebowanie na dotyk czy ucisk:

• Dzieci lubią, kiedy się je ściska, mocno tuli, czasami drapią się aż do krwi.
• Lubią uderzać rękami, nogami lub głową w twarde powierzchnie, zaciskać dłonie lub silnie splatać ręce.
• Prowokują bójki, aby otrzymać ciosy czy szturchańce, pocierają swoje ciało różnymi przedmiotami, na przykład szorstką szczotką.
• Dzieci preferują zabawy, podczas których mogą obijać się o ściany lub partnera, wykonują dodatkowe, często chaotyczne ruchy, na przykład potrząsanie rękoma, huśtanie nogą lub całym ciałem, obgryzanie ołówka podczas słuchania nauczyciela.

Układ proprioceptywny (czucia głębokiego) wpływa na płynność wykonywania ruchu, jego planowanie i kontrolę, a także świadomość ciała, utrzymanie prawidłowej postawy oraz poczucie stabilności emocjonalnej. Niska świadomość ciała i nie najlepsze stopniowanie ruchu muszą być przez dziecko rekompensowane wzrokiem.

Podwrażliwość na dotyk - czucie głębokie

Problemy czucia głębokiego w zakresie samoobsługi dziecka objawiają się nieustannym upuszczaniem przedmiotów, np. pasty do zębów czy szczoteczki, zbyt mocnym lub zbyt słabym naciskiem na przedmioty, dzieci nie mają odpowiedniego „wyczucia”. Charakteryzuje je tzw. niezgrabność ruchowa, mają trudności w zmianie pozycji ciała dostosowanej do wykonania zadania.

Wykazują zbyt słabą siłę chwytania, stabilizują ciało poprzez podpieranie się, używają zachowań autostymulacyjnych, po to by utrzymać uwagę i złagodzić stres. W zakresie ubierania się dziecko może przejawiać trudności z umieszczeniem kończyn w odpowiedniej części odzieży, może nie radzić sobie z bardziej precyzyjnymi zadaniami podczas ubierania się, np. zapinaniem guzików czy zasunięciem suwaka.

Podwrażliwość na dotyk - jedzenie posiłków

W czasie jedzenia dziecko nie przeżuwa dobrze pokarmów, krztusi się, nie używa wystarczającej siły, aby np. ugryźć jabłko. Wybiera pokarmy ciągnące się lub chrupiące. Ponadto łatwo się męczy podczas spożywania posiłków wymagających żucia.

Zaburzenia sensoryki - inne rodzaje

Zaburzenia wzroku

• dziecko ma trudności podczas przeszukiwania otoczenia wzrokiem w celu znalezienia określonego przedmiotu znajdującego się w ruchu nie radzi sobie z kierowaniem ruchem przy użyciu lusterka
• ma problemy ze znajdowaniem ubrań, doświadcza trudności z dopasowaniem skarpet, butów
• w czasie zabawy przejawia kłopoty z układaniem puzzli, koncentruje się na szczegółach, nie widząc obrazu w całości
• cechuje się nieprawidłową reaktywnością na światło lub kolory
• W przypadku dysfunkcji zmysłu słuchu:
• dziecko denerwują głośne dźwięki, które łatwo je rozpraszają
• ma trudności ze zrozumieniem werbalnych podpowiedzi podczas ubierania się
• wydaje się nie słyszeć, gdy ktoś je woła
• często zakrywa uszy bądź głośno mówi, aby się oddzielić od odbieranych hałasów
• niekiedy zdarza się, że jest zafascynowane niektórymi dźwiękami i często je powtarza

Zaburzenia węchu - nadwrażliwość

• występowanie nudności i wymiotów w odpowiedzi na silne zapachy, „duszenie się”
• wyczuwanie zapachów na dużą odległość
• unikanie potraw o intensywnym aromacie, zwłaszcza gorących
• opór przed jedzeniem i tolerowanie wyłącznie określonych potraw (zwykle kilku)
• awersyjne reakcje na ubrania i pranie ubrań w detergentach zapachowych
• negatywne reakcje na zapach określonych kosmetyków lub środków czystości
• izolowanie się od naturalnych zapachów innych ludzi

Zaburzenia węchu - podwrażliwość

• poszukiwanie przez dziecko silnych bodźców zapachowych
• obwąchiwanie przedmiotów i ludzi
• upodobanie do jedzenia rzeczy niejadalnych
• ślinienie rąk
• wstrzymywanie oddawania moczu i kału
• oznaczanie przedmiotów i smarowanie się własnymi wydzielinami

Nadwrażliwość zmysłu smaku

• preferowaniem potraw wyłącznie o określonej konsystencji i określonym smaku oraz niską tolerancją smaków
• dziecko może reagować nudnościami na mocne i wyraziste smaki

Podwrażliwość zmysłu smaku

• wąchanie, wkładanie do ust, lizanie rzeczy niejadalnych
• dziecko ma trudności w różnicowaniu smaków i temperatury jedzenia,
• ssanie własnych policzków i warg oraz brak preferencji smakowych u niego

Zaburzenia integracji sensorycznej - czy są chorobą?

Zaburzenia integracji sensorycznej mogą się także objawiać zaburzeniami emocjonalnymi, tj. dziecko może przejawiać wzmożoną płaczliwość, być pobudzone lub zdenerwowane w sytuacjach codziennych, reagować agresywnie, wybuchać gniewem i często okazywać upór.

Zaburzenia SI - jak rozpoznać i jak pomóc dziecku?

Niewykryte zaburzenia mogą znacząco wpływać na rozwój zarówno osobowości, fizyczności jak i umiejętności społecznych dziecka, dlatego ważne jest by mieć świadomość, że niektóre zachowania mogą nie być zwykłym nieposłuszeństwem, a realnym dyskomfortem. W przypadku wykrycia tego typu problemów możliwe jest ich korygowanie w ramach odpowiedniej terapii.

Jak leczyć zaburzenia integracji sensorycznej?

Głównym zadaniem terapii integracji sensorycznej jest dostarczenie odpowiedniej i kontrolowanej ilości bodźców sensorycznych w taki sposób, aby dziecko później samo potrafiło odpowiednio reagować na sygnały z otoczenia. Stosowane ćwiczenia muszą być dobrane do aktualnych możliwości psychoruchowych dziecka. Niezbędnym i kluczowym elementem terapii i nauki jest zabawa, dzięki czemu dzieci chętnie w zajęciach uczestniczą.

Kto diagnozuje zaburzenia SI?

Terapeuta posiadający odpowiedni certyfikat, który uprawnia do diagnozowania i prowadzenia terapii. W pracy ze specjalistą w zależności od potrzeb dziecka pierwszeństwo mają zajęcia pobudzające lub wyciszające.

Technikami, które wykorzystują terapeuci w pracy ze swoimi podopiecznymi są między innymi:

• masaż z głębokim uciskiem, (później stosowany również w formie automasażu przez starsze dziecko),
• kompresja stawów
• stosowanie sprzętu dostarczającego wrażeń proprioceptywnych (ciężka pufa rehabilitacyjna, kamizelka lub kołdra obciążeniowa, ciasne owinięcie w koc, obciążniki na kostki, kolana itp.)
• ubrania obciskające ciało
• rytmiczny ruch liniowy
• kąpiel w ciepłej wodzie
• „biały szum” lub cicha muzyka w stabilnym rytmie
• izolacja od intensywnego światła
• Zajęcia pobudzające obejmują takie aktywności jak:
• zabawy w zimnej wodzie,
• intensywne zabawy ruchowe (np. w ganianego i chowanego),
• siedzenie lub skakanie na piłce, macie wodnej, trampolinie itp.

Zapewnienie pewnych określonych warunków otoczenia również może prowadzić do wzrostu pobudzenia: szybka muzyka, nagłe dźwięki, jasne światło, świeże, chłodne powietrze.

Gdzie kierować dziecko z podejrzeniem zaburzeń SI?

Dzieci, u których występują trudności związane z przetwarzaniem bodźców sensorycznych, należy kierować do poradni psychologiczno-pedagogicznych działających na terenie całej Polski, lekarzy pediatrów oraz wyspecjalizowanych terapeutów.

Zaburzenia integracji sensorycznej - dieta

Niezwykle ważnym elementem procesu terapeutycznego jest także wprowadzenie tzw. diety sensorycznej – jest to zindywidualizowany program oddziaływań sensorycznych zaprojektowany tak, aby pomóc dziecku lepiej funkcjonować w warunkach domowych i szkolnych.

Planując program ćwiczeń w domu trzeba wyznaczyć dziecku konkretne pory dnia na zadane ćwiczenia fizyczne, których zadaniem jest polepszenie umiejętności płynnego funkcjonowania dziecka w życiu społecznym, emocjonalnym i rodzinnym.

1. w miarę możliwości należy zapewnić takie działania, jakich pragnie dziecko, oraz zaproponować inne aktywności zaspokajające te potrzeby
2. należy pozwolić dziecku kierować zabawą, kontrolując jednocześnie jego stan pobudzenia i w razie potrzeby stosować odpowiednie techniki regulacyjne
3. dla urozmaicenia warto okazjonalnie zmieniać otoczenie i ustalony porządek

Jak pomóc dziecku z SI w domu?

Jak rozpoznać u dziecka oznaki, że może mieć zaburzenia z zakresu integracji sensorycznej oraz jak stymulować jego prawidłowy rozwój?

• spróbuj określić, jakiego rodzaju bodźców dziecko poszukuje, a z jakich rezygnuje
• rozpoznaj mocne i słabe strony dziecka
• identyfikuj się z dzieckiem, próbując zrozumieć jego zachowanie, aby łatwiej było ci wprowadzić zmiany
• doceniaj pozytywy, komentuj i chwal dobre zachowania
• zachęcaj do wykonywania czynności samodzielnie
• proponuj dziecku małe, realne do osiągnięcia cele
• proponuj nowe doświadczenia ruchowe i doznania sensoryczne
• zapewniaj dziecku kontrolę nad decyzjami
• nie pozwól wyprowadzić się z równowagi
• rozplanuj dzień, uprzedzaj o kolejnych zajęciach unikaj niespodzianek
• pomóż dziecku w organizacji zadania lub dziel czynności na poszczególne etapy, wyeliminuj możliwe czynniki rozpraszające
• myśl realistycznie, nie wymagaj zbyt dużo
• uwagi kieruj do zachowania dziecka, na przykład „irytuje mnie twój krzyk!”
• znajdź azyl dla dziecka, w którym będzie mogło ono opanować emocje
• omów problem z dzieckiem, wyznacz granice oraz pomóż znaleźć ujście emocji

Zaburzenia integracji sensorycznej - zaburzenie, choroba czy niepełnosprawność?

To jest dla dzieci, które są inne. Dzieci, które nie zawsze dostają „szóstki”. Dzieci, które mają uszy Dwa razy większe niż ich rówieśnicy Lub nosy siąkające całymi dniami. To jest dla dzieci, które są inne; Dzieci, które po prostu nie dotrzymują kroku, Dzieci, które ze wszystkimi się droczą, Które mają pokaleczone kolana, Których buty są ciągle mokre. To jest dla dzieci, które są inne; Dzieci ze skłonnością do psot, Bo kiedy są już dorosłe, Jak pokazała historia, Te właśnie różnice czynią je Niepowtarzalnymi.

Digby Wolfe

Podsumowując, z całą odpowiedzialnością można stwierdzić, że terapia zaburzeń integracji sensorycznej jest przyjemnym doświadczeniem, które może pomóc dziecku poprawić różne aspekty funkcjonowania sensorycznego, bez względu na wiek. Istotna jest więc znajomość teorii integracji sensorycznej przez lekarzy, psychologów w celu oceny zachowań młodego człowieka i wyciągnięcia wniosków, czy prezentujące objawy mają na celu zaspokojenie doznań sensorycznych charakterystycznych dla dysfunkcji integracji sensorycznej, czy są to objawy zaburzeń psychicznych.
Ponadto zachowania dziecka mogą być niezrozumiałe dla nauczyciela, który nie ma świadomości trudności, z jakimi boryka się podopieczny. Stąd może je traktować jako dziwactwa, przejaw krnąbrności, czasami nawet bezczelności czy braku konsekwencji wychowawczych rodziców. Może to rodzić wiele sytuacji stresujących i to zarówno dla dziecka, jak i dla nauczyciela, czy rodzica.

Trzeba bowiem podkreślić, że dziecko z zaburzeniami przetwarzania bodźców sensorycznych ma często bogatą wiedzę, szerokie zainteresowania czy uzdolnienia. Ważne jest, aby jak najwcześniej zauważyć nieprawidłowości w zachowaniu dziecka oraz udać się do terapeuty, który poprzez odpowiedni dobór technik terapeutycznych i różnych metod leczenia może znacząco wspomóc rozwój dzieci i uniknąć problemów w przyszłości.

W załączniku został przedstawiony przykładowy kwestionariusz, którym rodzic może posłużyć się ww wstępnym diagnozowaniu zachowania dziecka.